Witamina A - Działanie, Dawkowanie, Występowanie, Niedobór, Nadmiar
Witamina A to potoczna nazwa kilku związków organicznych z grupy retinoidów. Często określana jest również retinolem, beta-karotenem, akseroftolem oraz prowitaminą A. Należy ona do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W roślinach związek ten gromadzi się i występuje pod postacią karotenoidów. W organizmie witamina A magazynowana jest jako retinol w wątrobie i tkance tłuszczowej. Jest ona jedną z najwcześniej odkrytych witamin w historii medycyny. Znacznie wcześniej, jeszcze przed odkryciem witaminy A, skutki jej niedoboru objawowo leczyli starożytni Egipcjanie, Grecy oraz Rzymianie. Chorobę nazywano kurzą lub zmierzchową ślepotą, a terapia polegała na spożywaniu surowej lub gotowanej wątroby pochodzenia zwierzęcego.
Witamina A - Działanie
Jako antyoksydant zarówno retinol jak β-karoten wykazują zdolność neutralizacji szkodliwego działania wolnych rodników i nadtlenków lipidowych. Karotenoidy mają działanie synergistyczne, wychwytują tlen oraz chelatują jony biorące udział w tworzeniu rodników. Witamina A ma wpływ na kondycję skóry.
Retinol wpływa na podziały komórkowe w warstwie rozrodczej naskórka, co więcej jest związany z różnicowaniem się keratynocytów. Dodatkowo reguluje pracę gruczołów łojowych. Retinol posiada również właściwości złuszczające, wpływa na syntezę kolagenu i elastyny. Zapewnia skórze odpowiednią jędrność i elastyczność, przy zachowaniu odpowiedniego nawodnienia. Ze względu na wielokierunkowe działanie na skórę, często jest wykorzystywany w kosmetologii, w kremach przeciwzmarszczkowych, przeciwstarzeniowych oraz dla osób z uporczywymi problemami z trądzikiem.
Do korzystnego działania na stan skóry, należy dodać również zmniejszanie przebarwień skórnych, redukcję o około 60% pigmentacji i wpływ na odpowiedni rozkład melaniny w skórze. Witamina A jest wykorzystywana w leczeniu ślepoty zmierzchowej, przy trudno gojących się ranach, pomocniczo przy obniżonej odporności, przewlekłym nieżycie dróg oddechowych, schorzeniach przewodu pokarmowego.
Z dostępnych badań wynika, że witamina A wykazywała aktywność protekcyjną w chorobach wieńcowych. β-karoten wpływa korzystnie na funkcje immunologiczne, zmniejsza liczbę komórek nowotworowych, wpływa ochronnie na przewód pokarmowy, zapobiega rozedmie płuc i bronchitowi.
Co więcej ma korzystną rolę w profilaktyce przeciwmiażdżycowej. Jak wskazują dostępne dane, wpływa również na obniżenie stężenia cholesterolu. Jednak spożywany w nadmiarze, w postaci suplementów ma niekorzystny wpływ na organizm. Wykazuje właściwości prooksydacyjne i może zwiększać ryzyko nowotworów płuc u palaczy.
Z analizy ponad 20 badań epidemiologicznych wynika, że ryzyko zachorowania lub zgonu z powodu niektórych nowotworów wiązało się z niskim spożyciem produktów bogatych w karotenoidy i poziomu β-karotenu w osoczu krwi. β-karoten wykazuje działanie fotoprotekcyjne, może być stosowany przy leczeniu dermatoz świetlnych, protoporfirii erytropoetycznej. Retinoidy są niezbędne również w zachowaniu prawidłowego mechanizmu widzenia. Retinol utlenia światłoczuły barwnik w pręcikach siatkówki oka, tj. rodopsynę. Co więcej wpływają na odpowiednią budowę szkliwa zębów i ich właściwe rozstawienie.
Skutki niedoboru Witaminy A
Już w połowie XX wieku zauważono, że niedobór witaminy A powodował takie zmiany jak: niedorozwój oczu/ich brak, rozszczepienie podniebienia i warg, ektopowe zapalenie nerek, nieprawidłowości w budowie dróg moczowo-płciowych. Niedobór witaminy A wpływał również na zwiększone ryzyko powstawania wad serca, nieprawidłowe kształtowanie łuków aorty i inne.
Brak witaminy A przyczyniał się również do przedwczesnej śmiertelności. Niedobór witaminy A w organizmie może objawiać się zaburzeniami widzenia, brakiem łaknienia, zahamowaniem wzrostu u dzieci. Również sucha skóra, łamliwe paznokcie i włosy mogą nas alarmować o niedoborach powyższej witaminy.
Podsumowując, główne objawy to:
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Powiększenia się wątroby i śledziony
- Bóle głowy
- Drgawki
- Drażliwość
- Zmiany zabarwienia skóry
- Świąd skórny
- Światłowstręt
- Łamliwośc paznokci
- Wypadanie włosów
Skutki nadmiaru Witaminy A
Retinoidy nie są wydalane wraz z moczem, ich zbyt duża podaż może prowadzić do kumulacji w organizmie i do pojawienia się niebezpiecznych i toksycznych objawów. Do objawów można zaliczyć m.in. wypadanie włosów, pękanie ust, powiększenie wątroby i śledziony, nadmierna pobudliwość, bóle kostne, uczucie zmęczenia, zmiany barwy skóry, jej świąd.
Należy pamiętać, że bardziej wrażliwe na przedawkowanie retinolu są dzieci. Jak wskazują dostępne dane, przy nadmiarze β -karotenu (spożytego w pożywieniu) może pojawić się żółtawe zabarwienie skóry, jednakże β-karoten pochodzący z żywności nie wywołuje efektów toksycznych, ponieważ nadmiar karotenoidów jest wydalany wraz z kałem.
Badacze zauważyli, że w zależności od podanej dawki oraz czasu podania występował różny odsetek przeżywalności zarodków szczura, w parze z szerokim spektrum wad i przeżywających zarodków. Obserwowano m.in. obrzęki ciała, przepuklinę mózgową, wodogłowie, rozszczepienie kręgosłupa i inne.
Podsumowując, główne objawy to:
- Kurzej ślepoty – niedowidzenie o zmierzchu i w nocy
- Zmniejszonej odporności na infekcje
- Zmianami w układzie nerwowym
- Przesuszoną skórą na łokciach, kolanach, ramionach oraz udach
- Niedostatecznym wydzielaniu łez, co za tym idzie – suchością gałki ocznej
- Zahamowaniu wzrostu
- Zaburzenia miesiączkowania u kobiet
- Dzwonienia w uszach u osób starszych
Witamina A - Występowanie i źródła w pożywieniu
Retinol jest dostarczany do organizmu z pożywieniem w postaci prowitamin, które są nieaktywne (β-karoten, estry retinylu).
Źródłem β-karotenu są:
- czerwone, żółte, pomarańczowe i zielone warzywa
- marchew,
- szpinak,
- sałata,
- brokuły,
- dynia,
- czerwona papryka,
- biała i czerwona kapusta,
- brukselka,
- kalafior,
- pomidory,
- słodkie ziemniaki.
Również owoce:
- arbuz,
- morele,
- brzoskwinia,
- papaja,
- melony,
- pomarańcze,
- wiśnie.
Przykładem owoców, które są bogatym źródłem karotenoidów ok. 730 mg/g s.m. głównie w postaci likopenu i β-karotenu są owoce dzikiej róży. Źródłem estrów retinylu (palmitynian, propionian, octan) jest mięso i wątroba, mleko i jego przetwory, sery, ryby, żółtko jaja, dodatkowo występuje w margarynach wzbogacanych. Odpowiednia podaż witaminy A wraz z dietą stanowi niezwykle ważny element codziennego jadłospisu.
Warto pamiętać, że suplementacja w nieodpowiednich dawkach może być szkodliwa dla organizmu i najlepszym rozwiązaniem jest spożywanie odpowiednich źródeł witaminy A wraz z żywnością. Ze względu na szereg działań, przede wszystkim działanie antyoksydacyjne, czy warunkowanie odpowiedniego rozwoju płodu, należy dostarczać w ilościach określonych zgodnie z zapotrzebowaniem ustalonym dla swojej grupy wiekowej. Zależne jest to od określonego stanu fizjologicznego i płci.
Witamina A - Dawkowanie
Warto wiedzieć, że wzrost zapotrzebowania na witaminę A obserwuje się u osób z chorobami układu pokarmowego, podczas długotrwałego stresu i infekcji oraz przy stosowaniu diety zawierającej bardzo małe ilości tłuszczu (5–10 g/d).
Witamina A - Produkty
Witamina A jest jedną z najwcześniej odkrytych witamin. Skutki jej niedoboru znane były już w starożytnym Egipcie, Grecji oraz Rzymie i określane były jako „kurza ślepota” lub ślepota zmierzchowa. Chorobę tę leczono podając gotowaną lub surową wątrobę. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku udało się ustalić związek pomiędzy nieprawidłowym odżywianiem a rozwojem kurzej ślepoty. Witamina A została odkryta w tranie w roku 1913 przez amerykańskich badaczy, Elmera McColluma i Marguerite Davis, zaś obecną nazwę nadano jej dopiero w latach 20. XX wieku. Początkowo występowanie witaminy A w tranie łącznie z witaminą D sprawiało problemy w określeniu rzeczywistych właściwości każdej z tych witamin.
– Wikipedia
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum iriure.